آموزه سیزدهم: ادبیات انقلاب

خودارزیابی

۱- سه ویژگی انقلاب اسلامی را بیان کنید.

– خدامحوری و دین‌باوری، رهبری بر پایه اصل ولایت فقیه، وحدت و یکپارچگی مردم

۲- مقصود از عبارت «انقلاب اسلامی، تولّدی دیگر» چیست؟

– پس از پیروزی انقلاب اسلامی بسیاری از بنیادهای فکری، فرهنگی و معیارهای ارزشی و اخلاقی دگرگون شدند؛ ازین رو می توان این انقلاب را زایشی دوباره دانست.

۳- به نظر شما چرا آثار فرهنگی، آیینۀ احوال و افکار جامعه است؟

– زیرا زبان هر دوره ای نماینده فکر و فرهنگ همان روزگار است و اثر ادبی چهره انسان های آن جامعه و رفتار و منش اجتماعی اشخاص همان دوره را می نمایاند.

دانش ادبی: کنایه

به نمونه‌های زیر توجّه نمایید:

◙ یکی را به سر برنهد تاج بخت / یکی را به خاک اندر آرد ز تخت (سعدی(

قلمرو زبانی: برنهادن: سرگشته  / اندرآوردن: از این / قلمرو ادبی: بخت، تخت: جناس / تاج بر سر یکی نهادن: کنایه از « گرامی و بزرگ داشتن» / یکی را به خاک اندر آوردن: کنایه از « کوچک و پست شمردن» / بخت، تخت: قافیه

بازگردانی: خداوند یکی را گرامی و بزرگ می دارد و یک را کوچک و خوار می کند.

پیام: سربلندی و خواری ما در دست خداوند است.

◙ با چشم ادب نگر پدر را / از گفتۀ او مپیچ سر را (ایرج میرزا (

قلمرو زبانی: نگریستن: نگاه کردن  / را: به معنای «به» / قلمرو ادبی: سرپیچیدن: کنایه از نافرمانی کردن / چشم، سر: مراعات نظیر / را: ردیف / پدر، سر: قافیه

بازگردانی: به پدرت باادبانه نگاه کن و از سخنان او سرپیچی نکن.

پیام: گرامی داشتن پدر

◙ از مکافات عمل، غافل مشو / گندم از گندم بروید جو ز جو (مولوی(

قلمرو زبانی: مکافات: کیفر، سزا  / عمل: کار/ غافل: نادان، ناآگاه / روییدن: رستن (بن ماضی: رست، بن مضارع: رو) / قلمرو ادبی: مصراع دوم مثل است.

بازگردانی: از کیفر کارت ناآگاه نباش، گندم ازبذر گندم سبز می شود و جو از بذر جو می روید.

پیام: ما نتیجه کارهایمان را می بینیم.

در هر یک از بیت‌هایی که خواندید، شاعر با بیانی غیرمستقیم، مقصود خود را آورده است. «تاج بر سر یکی نهادن» به معنای «گرامی و بزرگ داشتن» و «یکی را به خاک اندر آوردن» بر مفهوم  «کوچک و پست شمردن» دلالت دارد.

با کمی تأمّل در مصراع دوم شعر ایرج میرزا در می یابیم که شاعر با بیان جملۀ «سرمپیچ» مخاطب خود را از «نافرمانی» بر حذر می دارد.

به نظر شما، قصد شاعر از بیان مصراع دوم بیت آخر چیست؟

هر گاه بخواهیم دربارۀ مطلبی، به طور غیرمستقیم صحبت کنیم و دربارۀ امری پوشیده سخن بگوییم، از کنایه بهره می گیریم.

کنایه سخنی است که دو مفهوم دور و نزدیک دارد و مقصود گوینده، معنای دور آن است.

گفت و گو

۱- پس از مشورت و گفت وگو با اعضای گروه دربارۀ پیروزی انقلاب اسلامی ایران گزارشی کوتاه به کلاس ارائه دهید.

– به عهده دانش آموز

۲- دربارۀ راه‌های تقویت خودباوری نوجوانان در زمینه‌های مختلف علمی، اجتماعی و… گفت وگو کنید.

💠همنشینی و همراهی با افراد کامیاب و سرمشق قرار دادن آنها در زندگی

💠 دور شدن از کسانی که به ما آسیب می رسانند و توانایی‌های ما را نادیده می گیرند.

💠 تعیین هدف برای خود و اهمیت ندادن به سخنان منفی دیگران

💠 پذیرفتن لغزش ها و شکست ها در زندگی

💠 افزایش توانایی و یادگیری علوم و فنون در رشته های گوناگون

💠 سرزنش نکردن خود به سبب اموری که خودمان در آن نقشی نداشته ایم؛ مانند: چهره، اندام، نژاد، پدر و مادر و …

فعالیت های نوشتاری

۱- در متن درس، از میان گروه واژه‌های مهم املایی، دو نمونه برای هر یک از انواع ترکیب (اضافی  وصفی) بیابید و بنویسید.

– ترکیب وصفی (موصوف و صفت): واقعه عظیم / معیارهای ارزشی / بنیان‌گذار فرزانه

ترکیب اضافی (مضاف و مضاف الیه): نظام شاهنشاهی / ولایت فقیه / وحدت کلمه / انقلاب ادبیات

۲- مفرد واژه‌های زیر را بنویسید، سپس آنها را با نشانه‌های جمع فارسی «ان» یا «ها» جمع ببندید.

◙ عوامل: م عامل، عامل‌ها                               ◙ آثار: م أثر، أثرها                                             ◙ فضایل: م فضیلت، فضیلت‌ها

◙ مفاهیم: م مفهوم، مفهوم‌ها                              ◙ افکار: م فکر، فکرها                                        ◙ علما: م عالم، عالمان، عالم‌ها

۳- در هر یک از گروه‌های اسمی زیر، وابسته‌ها را مشخص کنید و نوع هر یک را بنویسید.

◙ نخستین عامل مهم: نخستین (وابسته پیشین، صفت شمارشی) عامل (هسته) مهم (وابسته پسین، صفت بیانی)          

◙ صبح صادق: صبح (هسته) صادق (وابسته پسین، صفت بیانی)

◙ یک اثر ادبی: یک (وابسته پیشین، صفت شمارشی) اثر (هسته) ادبی (وابسته پسین، صفت بیانی) 

◙ این انقلاب امیدبخش: این (وابسته پیشین، صفت اشاره) انقلاب (هسته) امیدبخش (وابسته پسین، صفت بیانی)

◙ همان ملّت غیور: همان (وابسته پیشین، صفت اشاره) ملت (هسته) غیور (وابسته پسین، صفت بیانی)

۴– از متن درس هفتم، دو کنایه بیابید و مفهوم آن را بنویسید. –

به این نمونه‌ها توجّه کنید:

الف) نوای خوش، بوی گل، بهای کتاب

ب) نورِ خورشید، باغِ زیبا، راهِ راست

در ردیف «الف» کلمات «نوا»، «بو» و «بها» به مصوّت «ا» و یا «و» ختم شده اند؛ این گونه واژه‌ها، در حالت اضافه، به «ی» میانجی نیاز دارند؛ اما واژه ‌های «نور، باغ و راه» در ردیف «ب» به حرف  (صامت) ختم می‌شوند و در حالت اضافه، به حرف میانجی «ی» نیازمند نیستند. به شکل درست این گروه واژه‌ها در املانویسی دقّت و توجّه داشته باشیم.

پی دی اف درس سیزدهم فارسی هشتم