کارگاه متن پژوهی
◄قلمرو زبانی
۱- مترادف واژههای زیر را بنویسید.
معهود: عهد شده، وعده داده شده، شناخته شده، معمول / بحبوحه: میان، وسط / وجنات: رخساره، چهره.
۲- در هر یک از بندهای پنجم و دوازدهم، سه واژۀ مهم املایی بیابید و بنویسید.
بند پنجم: معهود، عیال، دیلاقی / بند دوازدهم: غیرمترقّبه، اصرار
۳- درعبارت زیر «مفعول» و «مسند» را مشخص کنید.
◙ «آثار شادی در وَجَناتش نمودار گردید، گفتم چرا نمیآیی بنشینی؟»
مفعول فعل «گفت»: «چرا نمیآیی بنشینی؟» / مسند: «نمودار»
۴- حرف ربط یا پیوند دو گونه است:
الف- پیوندهای وابسته ساز: همراه با جملههای وابسته به کار میروند؛ نمونه:
◙ همۀ حضّار یک صدا تصدیق کردند که تخلصی بس به جاست.
جملۀ پایه یا هسته: همۀ حضّار یک صدا تصدیق کردند. / جملۀ پیرو یا وابسته ساز: که تخلّصی بس به جاست.
پیوندهای وابسته ساز پرکاربرد عبارتند از: که ، چون، تا ، اگر، زیرا ، همین که، گرچه، با این که
ب) پیوندهای همپایه ساز: بین دو جملۀ هم پایه به کار میروند؛ نمونه:
◙ رتبههای بالا را وعده بگیر و مابقی را نقدا خط بکش.
پیوندهای هم پایه ساز پرکاربرد عبارتاند از: و، امّا، ولی، یا
– از متن درس برای کاربرد انواع حرف ربط نمونههای مناسب بیابید.
پیوند همپایه ساز: فلانی حالا سر میز است و بعد خودش تلفن خواهد کرد. / پیوند همپایه ساز: از من همه اصرار بود و از مصطفی انکار.
پیوند وابسته ساز: خاطر جمع باشید که از عهده برخواهم آمد. / پیوند وابسته ساز: اگر سرم را از تنم جدا کنید، یک لقمه هم دیگر نمیتوانم بخورم.
حرف پیوند همپایه ساز و وابسته ساز
◄قلمرو ادبی
۱) مفهوم کنایههای زیر را بنویسید.
پشت دست داغ کردن: پشیمان شدن، توبه کردن / سماق مکیدن: انتظار بیهوده کشیدن / چند مرده حلاج بودن: چقدر توانایی داشتن
۲) کدام ویژگیهای نثر نویسنده بر تاثیرگذاری داستان او افزوده است.
استفاده از شیوههای طنز: بزرگ نمایی، اغراق، ضرب المثلها، اصطلاحات و تعابیر عامیانه، نقیضه پردازی، پرداختن به جزئیات
نمونههایی از نقیضه پردازی یا تقلید از آثار ادبی
الف) مدعی خواست که آید به تماشاگه راز / دست غیب آمد و بر سینه نامحرم زد (حافظ)
◙ مدعی خواست که آید به تماشاگه راز / خانمش زنگ زد و گفت شلوغ است نرو (نقیضه)
ب) درویش را نباشد، برگ سرای سلطان / ماییم و کهنه دلقی کآتش در آن توان زد. (حافظ)
◙ درویش را نباشد، برگ سرای سلطان / زیرا که او اصولا، کوبیده دوست دارد (نقیضه)
◄قلمرو فکری
۱) نویسنده در داستان کباب غاز کدام رفتار فردی و اجتماعی را مورد انتقاد قرار داده است؟
ریا کاری و تظاهر، چشم و همچشمی، کنترل نکردن رفتار و زبان و اعتماد به دیگران بدون بررسی …
۲) از متن درس، مَثَلِ متناسب با هر یک از این سرودههای سعدی بیابید و مقصود اصلی آنها را بیان کنید.
الف) گلّۀ ما را گِله از گرگ نیست / کاین همه بیداد شبان میکند.
شبان: چوپان / از ماست که بر ماست (در بسیاری از مشکلاتی که برای ما پیش میآید، خودمان تقصیرکاریم.)
ب) سخن گفته دگر باز نیاید به دهن / اول اندیشه کند مرد که عاقل باشدتیری که از شست رفته باز نمیگردد (از دست رفتن فرصت؛ سنجیده سخن گفتن)
