فارسی پایه نهم

پیشگفتار

سخنی با دبیران گرامی

به نام چاشنی بخشِ زبان ها / حلاوت بخشِ معنی در بیان ها

سپاس بی کران، خدای رحمان را که بختِ بلندِ خدمت به آموزش عمومی کشور را بهره ما ساخت.

پس از حمد و ستایش پروردگار مهربان، یادآور می شویم کتاب فارسی پایۀ نهم، بر بنیاد رویکرد عام «برنامۀ درسی ملّی جمهوری اسلامی ایران»، یعنی شکوفایی فطرت الهی، استوار است و با توجّه به عناصر پنجگانۀ علم، تفکر، ایمان، اخلاق، عمل و جلوه های آن در چهار پهنۀ خود، خلق، خلقت و خالق بر پایۀ اهداف «برنامۀ درسی فارسی» سازماندهی و تألیف شده است.

امیدواریم آموزش این کتاب، به رشد و شکوفایی زبان و ادب فارسی و پرورشِ بایسته تر نوجوانان یاری رساند و به گشایش کرانه های امید و روشنایی فراروی آینده سازان ایران عزیز بینجامد.

برای اجرای نیکوتر این برنامه و اثربخش ساختن فرایند یادگیری، توجّه شما همکاران ارجمند را به نکات زیر، جلب می کنیم:

◙ رویکرد خاص برنامۀ فارسی آموزی، رویکرد مهارتی است؛ یعنی بر آموزش و تقویت مهارت های زبانی و فرازبانی، تأکید دارد و ادامه منطقی کتاب های فارسی دورۀ ابتدایی است؛ به همین روی، لازم است همکاران ارجمند از ساختار و محتوای کتاب های دورۀ پیش، آگاهی داشته باشند.

◙ رویکرد آموزشی کتاب، رویکرد فعّالیت بنیاد و مشارکتی است؛ بنابراین، توصیه می شود در فرایند تدریس از طرّاحی و به کارگیری شیوه های یادگیری متنوّع و روش های همیاری و گفت وگو استفاده شود. حضور فعّال دانش آموزان در فرایند یاددهی – یادگیری، کلاس را سرزنده و با نشاط و آموزش را پویاتر می سازد و به یادگیری، ژرفای بیشتری می بخشد.

◙ در بخش مهارت های خوانداری، ویژگی های گفتاری و آوایی زبان فارسی همچون لحن، تکیه، آهنگ و خُرده مهارت های دیگر، به طور مناسب، مورد توجّه قرار گیرد.

◙ در آموزش، از بیان مطالب اضافی که به انباشت دانش و فرسایش ذهنی دانش آموزان، منجر می شود، پرهیز گردد. این موضوع به ویژه در دانش زبانی و ادبی، به طور جدّی رعایت شود. مباحث دستوری، ادبی و زبانی در سال های آینده، با گستردگی بیشتری، بیان خواهد شد؛ بنابراین، به همین اندازه و محدودۀ کتاب، باید بسنده کرد.

◙ دانش زبانی و ادبی، برگرفته از متن درس است و پیوستگی زیادی با ساختار زبانی درس دارد. آموزش این نکات به درک و فهم بهتر متن، کمک می کند؛ بنابراین «متن محوری» در این بخش، از اصول مورد تأکید است.

◙ روان خوانی‌ها، شعرخوانی ها و حکایات با هدف پرورش مهارت های خوانداری، ایجاد نشاط و طراوت ذهنی، آشنایی با متون مختلف و مهم تر از همه، پرورش فرهنگ مطالعه و کتاب خوانی، در ساختار این کتاب گنجانده شده اند. در پایان هر «روان خوانی» بخش «فرصتی برای اندیشیدن» با دو پرسش، تدوین شده است. این پرسش ها برای تقویت سوادِ خواندن، توانایی درک و فهم، پرورش روحیۀ نقد و تحلیل متون، تنظیم گردیده است.

◙ در بخش «خودارزیابی» سه پرسش آمده است؛ نقطه چین به معنای باز بودن دامنۀ پرسشگری است. تقویت توانایی فهم و درک متن، یکی از برجسته ترین اهداف آموزشی این بخش است. ایجاد فرصت برای تأمّل در لایه های محتوا و همفکری گروه های دانش آموزی، به پرورش قدرت معناسازی ذهنِ زبان آموزان کمک می کند.

◙ فعّالیت های بخش «گفت وگو» مربوط به قلمرو مهارت های گفتاری زبان است؛ از نوشتن پاسخ در این بخش، خودداری گردد تا فرصت پرورش سخن گویی و تقویت فنّ بیان، فراهم آید و فرهنگ هم‌اندیشی و گفتمان سازنده و روحیۀ نقدپذیری، نهادینه شود.

◙ فصل «ادبیات بومی» با درس های آزاد، فرصت بسیار مناسب برای توجّه به گنجینه های فرهنگ سرزمینی و مشارکت دانش آموزان عزیز و دبیران گرامی در تألیف بخشی از کتاب است. پیشنهاد می‌شود برای تولید محتوای این درس ها به موضوع های متناسب با عنوان فصل در قلمرو فرهنگ، ادبیات بومی، آداب و سُنَن محلی، نیازهای ویژۀ نوجوانان و دیگر ناگفته های کتاب توجّه شود.

◙ فرصت ها و فعّالیت های نوشتاری به گونه ای طرّاحی و سازماندهی شده اند تا یادگیری و تثبیت آموخته ها و کاربرد صحیح آنها به درستی محقّق شود. فعّالیت های نوشتاری، تمرینی برای درست نویسی و تقویت سواد ادراکی محتوای کتاب فارسی است.

◙ فعّالیت های نوشتاری باید در دفترچه پاسخ داده شوند. نوشتن پاسخ برخی از فعّالیت های نوشتاری در کلاس به صورت گروهی، به پرورش تفکّر دانش آموزان کمک می کند و روحیۀ مشورت پذیری را شکوفا می سازد.

◙ درس نگارش و انشا که در پرورش ذهن، خلّاقیت و تقویت توان نویسندگی بسیار مؤثر است، از مهر سال ۱۳۹۳، در قالب کتابی جداگانه، طرّاحی شده است؛ به همین سبب، فعّالیت هایی که در این کتاب ماهیت نگارشی داشتند، به آن کتاب راه یافتند.

◙ همۀ عناصر ساختاری و محتوایی کتاب فارسی، بر بنیان اصول علم برنامه ریزی درسی، به صورت یکپارچه و درهم تنیده، سازماندهی شده اند؛ از این رو، آموزش این کتاب، می باید به یک دبیر واگذار گردد و برنامه ریزان محترم آموزشی مدارس نیز لازم است به این اصل، پایبند باشند و از تفکیک ساعات آموزشی و موادّ درسی (فارسی، املا) و تقسیم آن میان چند دبیر، به ویژه دبیران غیرمتخصص، جداً خودداری کنند.

گروه زبان و ادب فارسی

دفتر تألیف کتابهای درسی عمومی و متوسطۀ نظری

Literature _ dept.talif.sch.roshd.ir  :نشانی رایانه