خودارزیابی

۱- در کدام یک از بیت‌های زیر اسلوب معادله آمده است؟ توضیح دهید.

نیست پروا تلخکامان را ز تلخی‌های عشق / آب دریا در مذاق ماهی دریا خوش است (صائب) [اسلوب معادله دارد] «نهایی خرداد ۹۸» تلخکام: ناکام

بازگردانی: عاشق ناکام توجهی به درد و رنج عشق ندارد؛ همانطور که ماهی به تلخی آب دریا توجهی ندارد و آن را شیرین احساس می‌کند.

فکر شنبه تلخ دارد جمعه اطفال را / عشرت امروز بی اندیشه فردا خوش است (صائب) [اسلوب معادله دارد] «نهایی خرداد ۹۹»

بازگردانی: خوشی امروز بدون اندیشیدن به فردا خوش می‌شود؛ همانطور که اگر کودک به فکر شنبه باشد روز تعطیلش خراب می‌شود.

با کمال احتیاج از خلق استغنا خوش است / با دهان تشنه مردن بر لب دریا خوش است (صائب) [اسلوب معادله دارد]

بازگردانی: چه خوش است که تهیدست باشی و از مردم درخواست نکنی؛ همانطور که خوب است که تشنه بمیری و از آب دریا ننوشی.

تنور لاله چنان برفروخت باد بهار / که غنچه غرق عرق گشت و گل به جوش آمد (حافظ) [اسلوب معادله ندارد] «نهایی خرداد ۱۴۰۱ خارج»

بازگردانی: باد بهاری گویی چنان تنور گل لاله را شعله ور کرد که غنچه از گرما عرق کرد و گل شروع به جوشیدن کرد.

پشت ‌گوژ آمد فلک در آفرینش تا کند / هر زمان پیشت زمین بوس از برای افتخار (سعدی) [اسلوب معادله ندارد] پشت ‌گوژ: خمیده پشت

بازگردانی: چرا آسمان خمیده آفریده شده است؛ زیرا می‌خواهد فراروی تو زمین را ببوسد.

سرکشان را فکند تیغ مکافات ز پای / شعله را زود نشانند به خاکستر خویش (حزین لاهیجی) [اسلوب معادله دارد] «نهایی دی ۹۸» «نهایی دی ۹۹»  مکافات: کیفر

بازگردانی: سرکشان سرانجام کیفر کارهای ناشایست خود را می‌بینند؛ همانطور که شعله به تندی به خاکستر تبدیل می‌شود.

بی کمالی‌های انسان از سخن پیدا شود / پسته بی مغز چون لب واکند، رسوا شود (صائب) [اسلوب معادله دارد] «نهایی خرداد ۹۸»

بازگردانی: با سخن گفتن نادانی انسان زود آشکار می‌شود؛ همانطور که بازکردن پسته پوک، بی مغزی اش آشکار می‌شود.

آزاده را جفای فلک بیش می‌رسد / اوّل بلا به عاقبت اندیش می‌رسد (امیری فیروزکوهی) [اسلوب معادله ندارد]

بازگردانی: به آزاده بیشتر از دیگران ستم می‌رسد؛ همچنین مصیبت ابتدا به عاقبت اندیش می‌رسد.

ملامت از دل سعدی فرو نشوید عشق / سیاهی از حبشی چون رود که خود رنگ است (سعدی) [اسلوب معادله دارد]

بازگردانی: سرزنش مردم، سعدی را از عشق و عاشقی پشیمان نمی‌کند؛ همانطور که سیاهی را از انسان سیاه چرده نمی‌توان برد.

۲- در بیت‌ها و عبارت‌های زیر حس‌آمیزی را بیابید و توضیح دهید.

خداوند لباس هراس و گرسنگی را به آنها چشاند. (نحل / ۱۱۲) «نهایی خرداد ۹۸»

حس‌آمیزی:‌ لباس (بینایی) را چشاندن (چشایی)

نجوای نمناک علفها را می‌شنوم. (سهراب سپهری) «نهایی خرداد ۱۴۰۱ خارج»

حس‌آمیزی:‌ نجوای (شنوایی) نمناک (بساوایی)

از این شعر تر شیرین ز شاهنشه عجب دارم / که سر تا پای حافظ را چرا در زر نمی‌گیرد؟ (حافظ)

حس‌آمیزی:‌ شعر(شنوایی)  تر(بساوایی) شیرین(چشایی)

ما گر چه مرد تلخ شنیدن نه ایم؛ لیک / تلخی که از زبان تو آید، شنیدنی است (طالب آملی)

حس‌آمیزی:‌ تلخ (چشایی) شنیدن (شنوایی) / زبان(شنوایی) تلخ (چشایی)

بوی دهن تو از چمن می‌شنوم / رنگ تو ز لاله و سمن می‌شنوم (مولوی)

حس‌آمیزی:‌ ‌ بوی (بویایی) دهنت را می‌شنوم (شنوایی)

خط شکسته را هم محکم تر و بامزه تر از دیگران می‌نوشت. (عبدالله مستوفی)

حس‌آمیزی:‌ خط شکسته (بینایی) محکم و بامزه (چشایی)

۳- در کدام یک از بیت‌های زیر آرایه حسن تعلیل یافت می‌شود؟ توضیح دهید.

عجب نیست بر خاک اگر گل شکفت / که چندین گل اندام در خاک خفت (سعدی) [حسن تعلیل] «نهایی خرداد ۹۸»

بازگردانی: شگفت نیست که از خاک بوته می‌روید؛ زیرا بسیار زیبارو در خاک دفن شده اند.

حسن تعلیل: چرا از خاک گل‌های رنگارنگ می‌شکفد؛ زیرا دلبران زیبا در آن جا به خاک سپرده شده اند.

اشک سحر زداید از لوح دل سیاهی / خرم کند چمن را باران صبحگاهی (رهی معیری) [ندارد]

بازگردانی: اشک سحر از لوح دل ما سیاهی را پاک می‌کند. باران صبحگاهی نیز چمن را سرسبز می‌کند.

به یک کرشمه که در کار آسمان کردی / هنوز می‌پرد از شوق چشم کوکب‌ها (صائب) [حسن تعلیل] «نهایی خرداد ۹۸» / کرشمه: عشوه و ناز

بازگردانی: تو به سوی ستارگان ناز و کرشمه کردی؛ برای همین ستارگان آسمان از شوق تو هنوز چشمک می‌زنند.

حسن تعلیل: چرا ستارگان چشمک می‌زنند؛ زیرا تو کرشمه کرده ای.

سپهر مردم دون را کند خریداری / بخیل سوی متاعی رود که ارزان است (ناظم هروی) [حسن تعلیل]

بازگردانی: آسمان مردم فرومایه را خریداری می‌کند؛ زیرا انسان بخیل کالایی را می‌خرد که ارزان است.

حسن تعلیل: چرا آسمان مردم فرومایه را ارج می‌نهد؛ برای اینکه بخیل است.

خمیده پشت از آن گشتند پیران جهان دیده / که اندر خاک می‌جویند ایام جوانی را (نظامی) [حسن تعلیل]

بازگردانی: پیران جهان دیده کمرشان خم شده است؛ زیرا در خاک دنبال روزگار جوانی می‌گردند..

حسن تعلیل: چرا پیران جهان دیده خمیده پشت اند؛ زیرا ایام جوانی را در خاک می‌جویند.

پی دی اف حسن تعلیل حس آمیزی و اسلوب معادله