خودارزیابی
۱- چند نمونه از جلوههای زیبایی آفرینش و نعمتهای خدا را در درس، بیابید و بیان کنید؟
– عقل حیران شود از خوشـــه زریـن عِنَب / فهم، عـاجز شـــود از حقه یاقـوت انار
که تواند که دهــد میــوه اَلوان از چوب؟ / یا که داند که بر آرد گل صد برگ از خار؟
پاک و بی عیب خدایی که به تقدیر عزیز / ماه و خورشیـــد مُسَخر کند و لیل و نهار
۲- مفهوم آیه ۴۴ سوره اِسراء « آسمان های هفتگانه و زمین و هر موجودی که در آنهاست او را میستایند» با کدام بیت درس، تناسب دارد؟
– کوه و دریا و درختان، همه در تسبیح اند / نه همه مستمعی، فهم کند این اَسرار
۳- پیام بیت پایانی شعر را توضیح دهید.
– پندار نیک، گفتار نیک و کردار نیک سبب خوشبختی و آرامش ما میشود و دروغ باعث شکست و ناکامی.
دانش ادبی
تشبیه، جان بخشی و مراعات نظیر
پیش از این با تفاوت زبان و ادبیات آشنا شدیم و دانستیم که هر گاه بخواهیم منظور خود را زیباتر و دلنشین تر بیان کنیم، از ادبیات بهره میگیریم. به همین دلیل است که ادبیات را زبان هنری یا زبان برتر مینامند. شعر، جلوه ای از زبان ادبی است. در درسی که خواندیم، شاعر از برخی آرایهها برای ایجاد زیبایی و جذّابیت در زبان هنری، استفاده کرده است. مانند:
◄ تشبیه:
عقل، حیران شود از خوشۀ زرّین عِنَب / فهم عاجز شود از حُقّۀ یاقوت انار
◄ جان بخشی و مراعات نظیر:
کوه و دریا و درختان، همه در تسبیح اند / نه همه مستمعی، فهم کنند این اَسرار
گفت و گو
۱- درباره پیام این درس با هم گفت وگو کنید.
۱- پدیده ها نشانه وجود خداست. ۲- هستی خداوند را می ستاید. ۳- آدمی باید از خواب ناآگاهی بیدار شود ۴- خداوند از هر آلودگی پاک است.
۲- جلوه هایی از زیبایی منطقه و محلّ زندگی خود را ذکر کنید و درباره عبرت آموزی آنها بحث کنید.
به اختیار دانش آموزان
واژه شناسی
در زبان فارسی «ه» را به نام تعدادی از رنگ ها اضافه کرده و واژه ای دیگر ساخته ایم؛ برای نمونه: سبز + ه ← سبزه (علف سبز رنگ)
زرد + ه ← زرده (بخش زرد رنگ تخم مرغ)
امّا در واژه « بنفشه» ماجرا برعکس است؛ یعنی بنفشه (نام گل) را داریم و « ه» را از آن برمی داریم و « بنفش» (نام رنگ) را می سازیم.
بنفشه – ه ← بنفش
فعالیت نوشتاری
۱- مترادف واژه های زیر را از متن درس بیابید و بنویسید.
شگفت، آگاهی، ستایش خداوند، شنونده، نادانی، انگور، رام، روز، مقصد، خوشبختی
شگفت= عجب آگاهی= تنبیه ستایش خداوند= تسبیح
شنونده= مستمع نادانی= جهالت انگور= عنب
رام= مسخر روز= نهار مقصد= منزل
خوشبختی= سعادت
۲- در بیت های زیر از کدام عناصر زیبایی سخن، استفاده شده است.
خبرت هست که مرغان سحر میگویند: / آخر ای خفته، سر از خواب جهالت بردار
قلمرو ادبی: مرغان سحر میگویند: جانبخشی / خفته: کنایه از ناآگاه / سر برداشتن: کنایه از بیدار شدن / خواب جهالت: اضافه تشبیهی / سحر، سر: جناس
تا کی آخر چو بنفشه سر غفلت در پیش؟ / حیف باشد که تو در خوابی و نرگس، بیدار
قلمرو ادبی: پرسش انکاری / چو بنفشه: تشبیه / جناس ناهمسان: سر، در / چو بنفشه، سر غفلت در پیش؛ نرگس بیدار: جانبخشی / سر در پیش داشتن: کنایه از دنبال گرفتن / سر، در: جناس / خواب، بیدار: تضاد
۳- بیت دوم درس را در یک بند، توضیح دهید.
– آفریدههای خدا بسیار گونهگون و رنگارنگ اند. انسانهای خردمند با دیدن زیباییهای طبیعت و پدیده های هستی به وجود ایزد بیهمتا پی میبرند و به هستی یزدان اقرار می کنند و او را می ستایند و هیچ گاه در بارگاه ایزدی گناه نمی کنند.
حکایت: سفر
روزی پیر ما، با جمعی از همراهان به درِ آسیابی رسید. افسارِ اسب کشید و ساعتی درنگ کرد؛ پس به همراهان گفت: «میدانید که این آسیاب چه میگوید؟، میگوید: معرفت این است که من در آنم. گِردِ خویش میگردم و پیوسته در خود سفر میکنم، تا هر چه نباید، از خود دور گردانم.»
قلمرو زبانی: پیر: مرشد، راهنما / افسار: طنابی که به دهنه اسب وصل است/ ساعتی: مدتی / درنگ: توقف / صحرا: دشت / معرفت: شناخت / قلمرو ادبی: افسارِ اسب کشیدن: کنایه از نگه داشتن اسب / آسیاب چه میگوید: جانبخشی
قلمرو فکری: گِردِ خویش میگردم و پیوسته در خود سفر میکنم، تا هر چه نباید، از خود دور گردانم: به خودشناسی میپردازم تا صفات ناشایست را از خودم دور کنم.
پیام: لزوم خودشناسی برای رسیدن به کمال
اسرار التّوحید، محمّد بن منوّر
اسرارالتّوحید فی مقامات الشیخ ابوسعید: کتابی است در احوال شیخ ابوسعید ابیالخیر که محمدبن منوّر (یکی از نوادگان وی) آن را نگاشته است.
پی دی اف درس یکم فارسی نهم: آفرینش همه تنبیه خداوند دل است، حل خودارزیابی، حکایت: سفر