۱- نمونۀ زیر را از نظر ویژگی های قلمرو زبانی بررسی کنید.

بوی جوی مولیان آید / همی یاد یار مهربان آید همی

ریگ آموی و درشتی راه او / زیر پایم پرنیان آید همی

آب جیحون از نشاط روی دوست / خِنگ ما را تا میان آید همی

ای بخارا، شاد باش و دیر زی / میر، زی تو شادمان آید همی   (رودکی)

قلمرو زبانی:

وجود واژگان کهن: خنگ: اسب سفید؛ زی: زندگی کن؛ میر: امیر؛ زی: سوی / کمی واژگان غیرفارسی / کاربرد شبکه معنایی: / کاربردهای تاریخی دستور: همی آید: می آید؛ را: اضافه گسسته / زبان شعر ساده و جمله ها کوتاه است: مانند: بوی جوی مولیان همی آید / بیشتر وازگان شعر ساختمان ساده دارند: مانند: یار، میان، شاد / به کارگیری «میان» به معنای کمر؛ به کار گیری «دیر» در معنای «دراز»؛ به کارگیری «نشاط» در معنای «میل»؛ به کار گیری «درشتی» در معنای «ناهمواری» /

۲- نمونۀ زیر را از نظر ویژگی های قلمرو ادبی بررسی کنید.

و بدان که نخستین چیزی که حق تعالی آفرید، قلم را آفرید؛ چنان که پیغامبر علیه السّلام فرمود: اوّلُ مٰا خَلقَ اللهُ تعالی الَقَلم، و قلم را

فرمود که بر لوح بگَرد و بنویس هر چه تا قیامت بخواهد بود؛ پس هر چه خواست آفریدن و خواست بودن تا رستخیز، همه قلم بنوشت، به امر حقّ  عزّ و جلّ. (تاریخ بلعمی)

قلمرو ادبی: تضمین: اوّلُ مٰا خَلقَ اللهُ تعالی الَقَلم / قلم را فرمود: جانبخشی / کمی آرایه های ادبی / واژه آرایی: خواست

۳- در کدام یک از بیت ها، شاعر از آرایۀ ترصیع، بهره برده است؟ دلیل انتخاب خود را بنویسید.

دانه باشی مرغکانت برچِنَند / غنچه باشی کودکانت برکَنَند (مولوی) ترصیع است

دانه / باشی / مرغکانت / برچنند

غنچه / باشی / کودکانت / برکنند

همه واژگان (به جز واژگان تکراری) مصراع نخست با قرینهٔ خود در مصراع دوم سجع متوازی است. پس ترصیع است.

بدان حجّت که دل را زنده دارد / بدان آیت که جان را بنده دارد (نظامی) موازنه است

بدان / حجت / که / دل / را / زنده / دارد

بدان / آیت / که / جان / را / بنده / دارد

همه واژگان (به جز واژگان تکراری) مصراع نخست با قرینهٔ خود در مصراع دوم سجع است. این تقابل سجع ها افزایش دهندهٔ موسیقی درونی شعر است (همه سجع ها متوازی، فقط دل و جان متوازن است).

خوشا چون سروها استادنی سبز / خوشا چون برگ ها افتادنی سبز (قیصر امین پور)  ترصیع است.

خوشا / چون / سروها / استادنی / سبز

خشوا / چون / برگ ها / افتادنی / سبز

همه واژگان (به جز واژگان تکراری) مصراع نخست با قرینهٔ خود در مصراع دوم سجع متوازی است. این تقابل سجع ها افزایش دهندهٔ موسیقی درونی شعر است.

برند از برای دلی بارها / خورند از برای گلی خارها  (سعدی)  ترصیع است.

برند / از / برای / دلی / بارها

خورند / از / برای / گلی / خارها

همه واژگان (به جز واژگان تکراری) مصراع نخست با قرینهٔ خود در مصراع دوم سجع متوازی است. این تقابل سجع ها افزایش دهندهٔ موسیقی درونی شعر است.

ما چو ناییم و نوا در ما ز توست ما چو کوهیم و صَدا در ما ز توست (مولوی) ترصیع است.

ما / چو / ناییم / و / نوا / در / ما / ز / توست

ما / چو / کوهیم / و / صدا / در / ما / ز / توست

همه واژگان (به جز واژگان تکراری) مصراع نخست با قرینهٔ خود در مصراع دوم سجع متوازی است. این تقابل سجع ها افزایش دهندهٔ موسیقی درونی شعر است.

۴- بیت زیر را تقطیع هجایی کنید.

دانه باشی مرغکانت برچِنَند / غنچه باشی کودکانت برکَنَند (مولوی)