هر گاه با شنیدن بیت و عبارتی به یاد داستان، افسانه، رویدادی تاریخی- مذهبی یا آیه و حدیثی بیفتیم، بی آنکه آن موضوع مستقیماً بازگو شده باشد، آن بیت یا عبارت دارای آرایه تلمیح است.
پدرم روضه رضوان به دو گندم بفروخت / ناخلف باشم اگر من به جوی نفروشم
☼ اشاره دارد به داستان حضرت آدم و رانده شدنش از بهشت.
جانم ملول گشت ز فرعون و ظلم او / آن نور روی موسی عمرانم آرزوست.
☼ اشاره دارد به داستان حضرت موسا و ستمگری فرعون.
تلمیحهای پرکاربرد
داستان بار امانت – داستان شیرین و فرهاد – داستان حضرت ابراهیم – داستان حضرت موسا و آتش طور – داستان یوسف و زلیخا – داستان بیژن و منیژه – داستان داریوش و اسکندر – داستان حلاج و بر دار کشیدن او – داستان قارون – داستان لیلی و مجنون – داستان سیاووش – داستان رستم و شغاد – داستان نماز حضرت علی و یاری گدا – داستان روز «الست» – داستان معراج پیامبر – داستان سلیمان و انگشتری – داستان امام حسین
خودآزمایی
- در همه بیتها به جز بیت … آرایه « تلمیح » به کار رفته است.
الف) گاه سـفـــر شــد بــاره بر دامن برانیم تــا بــوســه گاه وادی ایــمـن بــرانــیــم
ب) این مه که چون منیژه سر چـاه مینشست گــــریان به تازیانه افراســـیاب رفــــت
پ) خـــــــتم پایانیم مـــــهر آغـــــاز کــــن ای کـــــه در آغــاز پـــــایانی هــــــنوز
ت) مرا شکـــر منه و گل مریز در مجلس میان خسرو و شیرین شکـر کجا گنجد
- در کدام گزینه « تلمیح » دیده میشود؟
الف) از قـــــــضا آیینه چـــــینی شـکسـت خوب شد اسباب خود بینی شــــــکست
ب) گفت آن یار کزو گشــــت سر دار بلند عیبش آن بود که اسرار هویدا میکرد
پ) دلم امروز چو کـاه از نفـسی میلرزد یاد آن روز که چون کوه، جگـر بــود مرا
ت) مــــن عهد تـو سخت سست میدانستم بـــــشـکســـتن آن درســت میدانســـتم
- در کدام گزینه « تلمیح » دیده نمیشود؟
الف) برو ای گدای مسکین درخانه علی زن که نگین پادشاهی دهـــد از کرم گدا را
ب) فلک به مـــــردم نادان دهد زمام مــــراد تو اهل فضلی و دانش همین گناهت بس
پ) نه خدا توانمش گــفت نه بشر توانمش خواند متحیّرم چه نامـــــم شه ملــک لافتی را
ت) بجز از علـی که آرد پسری ابوالعجایب که علم کند به عــــالم شهــدای کربلا را