اسلوب معادله – سعید جعفری

هرگاه شاعر بیتی بسراید که با جابجا کردن مصراع نخست و مصراع دوم آسیبی به بیت نرسد و یک مصراع مصداقی برای مصراع دیگر باشد، به آن آرایهٔ اسلوب معادله یا دستان زنی هنری گفته می‌شود. این آرایه بیشتر در سبک هندی دیده می‌شود. در این آرایه معمولاً در مصراع دوم «که» نمی آید.

دود اگر بالا نشیند کسر شأن شعله نیست / جای چشم، ابرو نگیرد، گرچه او بالاتر است

خودآزمایی

در کدام گزینه «اسلوب معادله» دیده می‌شود؟

الف) بخــــواهد هم از تـــــــو پدر کـــــین مــــــن چـو بیند کـــــــه خشت اسـت بالــــــین من

ب) شب است و شاهد و شمع و شراب و شیرینی غنیمت است چنین شب که دوستان بینی

پ) خورشید فـــروزنــده شبی پــرده نشین شــــــد کـامــــد بـه در از پـرده، مــه چـارده تـــــو

ت) اقبال خصم هــرچه فـزون تــر شـود نکوسـت فـــواره چـــون بـــلند شــود سر نگون شود

در کدام گزینه «اسلوب معادله» نیست؟ ^{(سراسری هنر، ۸۸)}

الف) نــگر تــا چــه گـوید سخن گـوی بلخ کـــه بـــاشـــد ســـخن گـــفتنـــش راســـت تــلـــخ

ب) پــای خــوابیده بــه فـریاد نگـردد بیدار بـــنـــد بـــا عـاشـــق بـــیدل چــــــه توانـد کـردن

پ) گر عاشـقی از گــنه چــه بــاک اســت خــورشــیــد بــه هــر چــه تــافــت پـــاک اســت

ت) تنها نه آن غزالش جمعی سگان گرفتند هرجا که یوسفی هست صد گرگ در کمین است

در کدام گزینه «اسلوب معادله» وجود دارد؟

الف) گفتا برو چو خــــاک تحمـّــل کــــن ای فقیه یا هر چه خوانده ای هـمه در زیر خـاک کن

ب) روز چو شمعی به شـــب نور ده و سر فراز شب چو چراغی به روز کـــــاسته و نیم تاب

پ) دیــده بستن ز جهان فیــض و گشـــایش دارد چـــون گــدا کــور شـــود برگ و نـوایی بیند

ت) برق با شـــوقــــم شـــراری بیـــــش نیـــست شعلــــــه طفــــل نی‌سـواری بیـــــش نیــست

در همه بیتها به جز بیت … آرایه «اسلوب معادله» به کار رفته است.

الف) زســخت گــیری دوران چــه باک عـارف را ز قــحط ســال، همـا بینوا نــخـواهد شــد

ب) دلی که نیست خراشــی در او زمین گـیر اسـت زری که ســکه نــدارد روان نــمـــی‌باشد

پ) مــــــــــن از خــــــار ســــــر دیوار دانســــــتم که ناکس کس نمی‌گردد ازین بالانشینی‌ها

ت) حــد مـا نیســت کــه پــیش تــو بــگـوییم ســخن هم تو با ما سخنی گوی که ما گوش کنیم

در کدام گزینه «اسلوب معادله» دیده نمی‌شود؟ ^{(سراسری زبان، ۸۸)}

الف) فکر شنبـــه تــلخ دارد جمــعۀ اطــفــــال را عشرت امروز بی اندیشۀ فردا خوش است

ب) انتقام هــرزه گــویــان را به خــاموشی گــذار تــیغ می‌گوید جــواب مــرغ نـاهـــنگام را

پ) فــزود آتــش مـــن آب را خـــبـــر بـــبــریـــد اســیــر می‌بــردم غــم ز کــافــرم بخـــرید

ت) چون غوره رست ز خامی خویش شد شیرین چون ماه روزه به پایان رسـید عیــد شــود

در کدام گزینه «اسلوب معادله» دیده نمی‌شود؟ ^{(سراسری تجربی، ۸۷)}

الف) هـــــر کـــــه دل پـــــیـــــش دلـــــبری دارد ریــــــــش در دســــــــــت دیـــــگری دارد

ب) حــریص را نــکــند نــعــمت دو عــالــم ســیر هـــــمــیشــه آتـــــش ســوزنده اشـــتها دارد

پ) نخواهد آتش از همسایه هر کس جوهری دارد چنار از سینۀ خـــــود می‌کند ایجاد آتش را

ت) اقبال خصم هــرچه فـزون تــر شــود نکوســت فـــواره چـــون بـــلند شــود سر نگون شود

در کدام گزینه «اسلوب معادله» دیده می‌شود؟

الف) کـرده ام خـاک در میکده را بستر خویش می‌گذارم چـو سبو دست بـه زیر سـر خویش

ب) برو طـــواف دلی کن که کعبه مخفی است که آن خلیل بـنا کــــرد و این‌خدا خود ساخت

پ) دود اگـــر بالا نشیند کسر شأن شعله نیست جای چشم، ابرو نگیرد،گرچه او بالاتر است

ت) زهره سازی خوش نمی‌سازد مگر عودش بسوخت کس ندارد ذوق مستی می‌گساران را چه شد

در همه بیتها به جز بیت … آرایه «اسلوب معادله» به کار رفته است. ^{(سراسری زبان، ۸۹)}

الف) شـــراب گـــرد کـــدورت نـــبرد از دل مـا چو دانـــه سوخــته باشـــد چه از سحاب آیــد

ب) دو مـنزل اند دل و دیـده هـر دو خـانـــۀ تــو چــه حاجت اســت که من گویمت کـجا بنشین

پ) در خزان از عندلیبان بانگ افسوسی نخاست چون ورق برگشت چشم یاری از یاران مدار

ت) دیــده بستن ز جهان فیــض و گشـــایش دارد چـــون گــدا کــور شـــود برگ و نــوایی بیند

در کدام بیت اسلوب معادله وجود ندارد؟ ^{(سراسری تجربی، ۸۷)}

الف) هر کــــــــه دل پیــــش دلـــــبری دارد ریـش در دســـــت دیگـــــــــــری دارد

ب) حریص را نکــــــــند نعمت دو عالم سیر همــــیشه آتش سوزنده اشتهــــــــا دارد

پ) نخواهد آتش از همسایه هرکس جوهری دارد چنار از سینۀ خود می‌کند ایجاد آتش را

ت) اقبال خصم هر چه فزون‌تر شود نکوست فواره چون بلند شــــــود سرنگون شود