فعلاتن مفاعلن فعلاتن مفاعلن

منم آن کس که تا به فرق همی سوزم از قدم / ز غم عشق آن صنم که نبینی چنو دگر (شجره العروض: ۵۳)

گر کند یاوری مرا به غم عشق آن صنم / بتواند زدود زین دل غمخواره زنگ غم (رودکی)

دل گردون خلل کند چو مه تو نهان شود / چو رسد تیر غمزه‌ات همه قدها کمان شود

چو تو دلداریی کنی دو جهان جمله دل شود / دل ما چون جهان شود همه دل‌ها جهان شود

فتد آتش در این فلک که بنالد از آن ملک / چو غم و دود عاشقان به سوی آسمان شود

نبود رشک عشق تو بجهد خون عاشقان / چو شفق بر سر افق همه گردون نشان شود

چه زمان باشد آن زمان که بلرزد ز تو زمین / چه عجب باشد آن مکان چو مکان لامکان شود

ز خیال نگار من چو بخندد بهار من / رخ او گلفشان شود نظرم گلستان شود

بفشان گل که گلشنی همه را چشم روشنی / به کرم گر نظر کنی چه شود چه زیان شود

خوشم ار سر بداده‌ام چو درختان به باد من / که به باغ جمال تو نظرم باغبان شود

چه عجب گر ز مستیت خرف و سرگران شوم / چو درختی که میوه‌اش بپزد سرگران شود

چو بنفشه دوتا شدم چو سمن بی‌وفا شدم / که دل لاله‌ها سیه ز غم ارغوان شود

رخ یارم چو گلستان رخ زارم چو زعفران / رخ او چون چنین بود رخ عاشق چنان شود

همه نرگس شود رزان ز پی دید گلستان / گل تو بهر بوسه‌اش همه شکل دهان شود

به وصال بهار او چو بخندد دل چمن / ز غم هجر جوی‌ها چو سرشکم روان شود

چو پرست از محبتش دل آن عالم خل / که درختش ز شکر دوست سراسر زبان شود

چو سر از خاک برزنند ز درختان ندا رسد / که تو هر چه نهان کنی همه روزی عیان شود

گل سوری گشاد رخ به لجاج گل سه تو / گل گفتش نمایمت چو گه امتحان شود

ز تک خاک دانه‌ها سوی بالا برآمده / که عنایت فتاده را به علی نردبان شود

تو زمین خورنده بین بخورد دانه پرورد / عجب این گرگ گرسنه رمه را چون شبان شود

همه گرگان شبان شده همه دزدان چو پاسبان / چه برد دزد عاشقان چو خدا پاسبان شود

مشتاب ار چه باغ را ز کرم سفره سبز شد / بنشین منتظر دمی که کنون وقت خوان شود

ز رفیقان گلستان مرم از زخم خاربن / که رفیق سلاح کش مدد کاروان شود

خمش ای دل که گر کسی بود او صادق طلب / جهت صدق طالبان خمشی‌ها بیان شود (خدایگان)

فاعلاتن مفاعلن فع/ فاعلاتن مفاعلن فع

ای رخت شمع بت پرستان شمع بیرون بر از شبستان / بر لب جوی و طرف بستان داد مستان ز باده بستان

وی برخ رشگ ماه و پروین بشکر خنده جان شیرین / روی خوب تو یا مهست این چین زلف تو با شبست آن

هندوی بت پرست پستت آهوی شیر گیر مستت / رفته از دست من ز دستت برده آرام من بدستان

شکرت شور دلنوازان مارت آشوب مهره بازان / سنبلت دام سرفرازان دهنت کام تنگ دستان

کفرت ایمان پاک دینان قامتت سرو راست بنیان / کاکلت شام شب نشینان پسته‌ات نقل می پرستان

مه مطرب بزن ربابی بت ساقی بده شرابی / که ندارم بهیچ بابی سر سرو و هوای بستان

تا کی از خویشتن پرستی بگذر از بند خویش و رستی / همچو خواجو سزد بمستی گر شوی خاک راه مستان

فاعلاتن مستفعلن

تا کی ای دل انده خوری / تو به شادی اولی تری

فعلاتن مفاعلن

چه کنی با کسی جفا / که بود از تو مبتلا (معیار الأشعار، فشارکی: برگ ۴۵)

فاعلاتن مستفعلن فاعلاتن

دل رها گردان از هوسهای عالم / همچو عیسی رو ای برادر به طارم (گوهر دانش: ۱۵۵)

فَعِلاتُن مَفاعِلُن فَعِلاتُن

ای به روی و به موی، لاله و سوسن! / سبزه داری نهفته در خز ادکن

سوسن تو شکسته بر سر لاله / لالهٔ تو شکفته در بن سوسن

لب لعلت گرفته رنگ ز مرجان / سر زلف ربوده بوی ز لادن

آفت جانی از دو غمزهٔ دلدوز / فتنهٔ شهری از دو نرگس پرفن

هر کجا دست برزنی به سر زلف / رود از خانه بوی مشک به برزن

زلف را بیهده مکاه که باشد / دل عشاق را به زلف تو مسکن

خود به گردن تو راست خون جهانی / کی رسد دست عاشقانت به گردن؟

نرم گردد کجا دل تو به افغان؟ / که به افغان نه نرم گردد آهن

من نجویم به جز هوای دل تو / تو نجویی به جز بلای دل من

نازش تو همه به طرهٔ گیسو / نازش من همه به حجت ذوالمن

مهدی‌بن‌الحسن ستودهٔ یزدان / شاه علم‌آفرین و جهل پراکن

کار گیتی از اوست جمله به سامان / پایهٔ دین از اوست محکم و متقن

خرم آن روی، کش نماید دیدار / فرخ آن دست، کش رسید به دامن

آن که جز راه دوستیش بپوید / از خدایش بود هزار زلیفن

پای از جادهٔ خلافش برکش / دست در دامن ولایش برزن

ای ولی خدای! خیز وز گیتی / بیخ ظلم و بن ستم را برکن

پدری را تویی پسر که هزاران / گردن بت شکست و پشت برهمن

بتگران‌اند و بت‌پرستان در دهر / خیز و تنشان بسوز و بتشان بشکن

چند ای خسرو زمانه! به گیتی / بی‌تو خاصان کنند ناله و شیون؟

به فلک بر فراز رایت نصرت / خاک در چشم دیو خیره بیاکن

خیمهٔ عدل را به‌پا کن و بنشین / که ستمگر شد این زمانهٔ ریمن

قومی از کردگار بی‌خبران را / جایگاه تو گشته مکمن و مسکن

تیغ خونریزی از نیام برون کن / وز چنین ناکسان تهی کن مکمن

خرم آن روز کاین چنین بنشینی / ای گدای در تو چرخ نشیمن!

رایت دین مصطفی بفرازی / از حد ترک تا مداین و مدین (ملک الشعرای بهار)

فَعِلاتُن مَفاعِلُن فع لن

بـــــاغ ســـــرمــــایــــه دگـــــر دارد / کان شد از بس که سیم و زر دارد

هـیـچ طـفـل رسـیـده نـیـســت درو /کــــه نـــه پــــیـــرایـــه دگــــر دارد

مـی نـمـایـد کـه از رســیـدن عــیـد/ چــون هـمـه مـردمــان خــبــر دارد

طـــبـــع بـــر کــارگــاه شـــاخ نــگــر / کـه چــه دیـبــای شــوشــتــر دارد

گـل رعـنـا بــه یـاد نـرگـس مـســت / جــام زریــن بـــه دســت بـــر دارد

بـــلـــبـــل انــدر هــوای بـــزم وزیــر / صـــد نـــوای عـــجـــب ز بــــر دارد

ابـــر بـــی کــوس رعــد مــی نــرود / تــا گـل انـدر جــهـان حــشــر دارد

گـــر ز بــــیـــجـــاده تـــاج دارد گـــل / زیـــبـــدش مـــلـــک نـــامـــور دارد

بـر ریاحـین بـه جـملگـی ملـکـسـت / نــه ســر و کــار مــخــتـــصــر دارد

نــی کــدامــســت وز کــجــا بــاری / کــه ز فـــیــروزه صـــد کـــمــر دارد

هـر زمــانـی چــنــار ســوی فــلــک / بـــه مــنــاجـــات دســت بـــر دارد

مـگـر انـدر دعـای اسـتــسـقـاسـت / ورنـه او بــا فــلــک چــه ســر دارد

پــیـش پــیـکـان گـل ز بــیـم گـشـاد / هـر شـب از هـالـه مـه سـپـر دارد

بـــا بـــقــایــای لــشـــکــر ســـرمــا / گــر صـــبـــا عـــزم کــر و فـــر دارد

تــیـغ در دســت بــیـد مـی چــکـنـد / وز چــه مــعــنـی زره شــمــر دارد

در چـنـین مـوسـمـی کـه بـاغ هنـوز   کــس نــدانــد چـــه مــدخـــر دارد

یاسـمین را بـبـین که تـا دو سه روز / بــی رفــیــقــان ســر ســفــر دارد

دهــن لــالــه چـــون دهــان صــدف / ابـــر پــیــوســتــه پـــر گــهــر دارد

لـالـه گـویـی کـه بـر زبـان هـمـه رو / مــــدح دســـــتـــــور دادگــــر دارد

تـــا کـــه انــدر دعـــا و مـــدح وزیــر / لـب لـعــلـش هـمـیـشــه تــر دارد

نـاصـر دیـن کـه شــاخ دولـت و دیـن / از مــعـــالــیــش بـــرگ و بـــر دارد

طــاهـربــن الـمـظـفـر آنـکـه خــدای / هــمــه وقــتــیـش بــا ظــفــر دارد

آنـکـه گـیـتـی ز شـکـر هـسـتـی او / یک دهان سـر بـه سـر شـکـر دارد

وانـکـه از عــشــق نـام و صــورت او/ خــاک ســمــع و هــوا بــصــر دارد

رایــش انــدر نــظـــام کــار جـــهــان / از قــضــا ســعــی بــیـشــتــر دارد

کـلـکـش انـدر بــیـان بــاطـل و حـق / کــمــتــریـن مـســتــمـع قــدر دارد

دســتــش ار واهـب حــیـات نـشــد / در جــــمــــادات چــــون اثــــر دارد

اثــری بــیــش از ایــن بــود کــه درو / کــلـک نـطــق و نـگـیـن نـظــر دارد

کـســوت قـدر اوســت آن کـســوت / کـــز نـــهـــم چـــرخ آســـتـــر دارد

در نـه اقــلـیـم آســمـان حــکــمـش / کــــارداران خـــــیــــر و شــــر دارد

زاتـش بـاس اوسـت ایـنـکـه هـواش / روز و شــب شــعـلـه و شــرر دارد

زده پــشــت پــای هــمــت اوســت / هــرچــه ایـام خــشــک و تــر دارد

ســعـد اکـبــر کـه از ســعـادت عـام / خـویـشـتــن در جـهـان سـمـر دارد

هــنــرش زاســمــان بــپــرســیــدم / کـز چـه ایـن اخـتــصـاص و فـر دارد

گـفـت شـاگـرد رای دســتــورســت / بــس بــود گــر هـمـیـن هـنـر دارد

ای بــه جـایـی کـه رایـت ار خـواهـد / رســـم شـــب از زمـــانــه بـــردارد

نــایــد انــدر کـــرشـــمـــه نــظـــرت / هــرچــه تــقــدیـر مــنــتــظــر دارد

کـلـبـه ای از جـهان جـاه تـو نیسـت / فـوق و تــحــتــی کـه جــانـور دارد

چـشـم بـخـت تـو در جـهـان بــانـی / ســال و مــه ســرمـه ســهـر دارد

فــتــنـه زان ســوی خــوابــگـاه فـنـا / روز و شـــب شـــیـــوه حـــذر دارد

عرصه سـاحـت تـو چـیست سـپـهر / کـاخــتــر و بــرج و مـاه و خـور دارد

روضه مجـلس تـو چـیسـت بـهشت / کـــــه فـــــنـــــا از بـــــرون در دارد

حـیـرت نـعـمـت تــو چـو جــذر اصـم / یک جـهـان عـقـل گـنـگ و کـر دارد

مــهــر تـــو از بـــهــشــت دارد قــدر / خــشــم تــو صــولـت ســقــر دارد

عــقــل آزاد بـــر تـــو مــی نــرســد / کــه جــهـان جــمـلــه زیـر پــر دارد

مـرغ فـکـرت کـجــا رسـد کـه هـنـوز / رشتـه در دست خـواب و خور دارد

نیمـه ای زین سـوی ولـایت تـسـت / هــر ولــایــت کـــه آن فـــکـــر دارد

پــــــدر اول آدم آنـــــکـــــه وجـــــود / نــــه ز مـــــادر نــــه از پـــــدر دارد

قــبـــلــه آســمــانــیــان زانــســـت / کـه چــو تــو در زمـیـن پــسـر دارد

در دریـای دهــر کــیـســت؟ تــویـی / ویـن سـخـن عـقـل مـعـتــبــر دارد

گـوهـرت زانـکـه زبــده بــشــرســت / جــــای در حــــیـــز بــــشــــر دارد

آفــتــاب ار زبــرتــرســت چــه شــد / کــار گــوهــر نــه مــســتـــقــر داد

جــرم خـاشـاک را از آن چــه شـرف / کـــــاب دریــــاش بـــــر زبـــــر دارد

بــه تــحـمـل چـو تــو نـگـردد خـصـم / خـــود نـــدارد هـــنـــوز و گـــر دارد

چـون کـلـیم و مـسـیـح کـی بـاشـد / هـرکــه چــوب کــلــیـم و خــر دارد

خـصـم چـنـدان هـوس پــزد کـه تــرا / حــلــم بــر عــفــو مــاحــضــر دارد

دیـو چــنـدان عــلـم زنـد کــه نـبــی / مــکــه بـــی ســـایــه عــمــر دارد

بـا خـلـاف تـو دسـت کـیسـت یکـی    کــه نــه یـک پــای در ســقــر دارد

نــوح پــیــغــمــبـــری کــه بــر اعــدا /قـــهـــرت اعـــجـــاز لـــاتــــذر دارد

شـکـر ایـن در جـهـان کـه یـارد کـرد  / آنـــکـــه تـــوفـــیــق راهـــبـــر دارد

کاب در جـوی تـست و چـرخ چو پـل / دشــمــنــان را لــگــد ســپــر دارد

تـــا ز تـــکـــرار دور چـــنــبـــر چـــرخ / بــر جــهـان خــیـر و شـر گـذر دارد

روز عـمـر تــو بــاد کـز پــی تــســت / کـه شـب انس و جـان سـحـر دارد

بـر کـران بـادی از خـطـر کـه جـهـان / بــــه تــــو دارد اگـــر خـــطـــر دارد

چون گل از خنده لب مبند که خصم /داغ چــون لــالــه بـــر جـــگــر دارد (انوری)

فَعِلاتُن مَفاعِلُن فع

غمزه چون تیر و زلف چون قیر / چشم پرخواب و زلف پرتاب (المعجم: ۱۷۱)

فَعِلاتُن مَفاعِلُن فاعلن

پیشم آمد نگار من بامداد / هر دو رخ غازه کرده چون باده ای

فَاعلاتُن مَفاعِلُن مفعولن

وقت گل شد هوای گلشن دارم / ذوق جام مدام روشن دارم (جامی؛ شجره العروض: ۵۴)

فَاعلاتُن مستفعلن مفعولن

دلربایا شد پاک پیدا رازم / نزد هر کس زین دیده غمازم (معیار الأشعار؛ فشارکی: ۴۵)

فَاعلاتُن مستفعلن فاعلن

پیشم آمد دلخواه من بامداد / هر دو رخ را آراسته چون بهشت (معیار الأشعار؛ فشارکی: ۴۵)

در نوشتن شعر به خطّ عروضی، رعایت چند نکته لازم است:

1. اگر در شیوا خواندن شعر، همزۀ آغاز هجا (وقتی قبل از آن صامتی باشد) تلفّظ نشود، در خط نیز همزه را باید حذف کرد.
2. در خطّ عروضی باید حرکات (مصوّت های کوتاه) گذاشته شود.
3. حروفی که در خط هست، امّا به تلفّظ درنمی‌آید، در خطّ عروضی حذف می‌شود.
4. در زبان فارسی، هیچ واژه ای با مصوّت آغاز نمی‌شود؛ بنابراین، واژه هایی که به ظاهر با مصوّت آغاز می‌شوند، در ابتدای خود یک صامت همزه دارند.
5. حرف مشدّد را دوبار می‌نویسیم.
6. مصوّت بلند پیش از «نْ» (نون ساکن) کوتاه به حساب می‌آید.
7. واژگانی همانند: «نو» و «شوق» به شکل پیش‌رو تقطیع می‌شوند ←  «ن/  ﹹ / و» – «ش/  ﹹ / و/ ق» 

مرحله ۲: برش هجایی ←  بیت را به هجاهای تشکیل دهنده آن برش می زنیم.

هجا همان بخش است و هر هجا فقط یک مصوت دارد.

هجاهای زبان فارسی به سه دسته تقسیم می‌شوند:

گونه های هجا در زبان پارسی

مرحله ۳: نشانه‌ هجایی ←  نشانه‌های هر هجای کوتاه(U)، بلند(–) و کشیده(-U) را زیر آن می نویسیم.

پس از اینکه نشانه‌های هجایی نگاشته شد، نشانه‌های هجایی مصراع نخست و دوم را با هم می‌سنجیم و اگر ناهمگونی هست با توجه به اختیار زبانی و اختیار وزنی این ناهمگونی را بر طرف می‌کنیم.

مرحله ۴: برش آوایی ←  هجاها را به دسته‌های «چهارتایی»«سه تایی»«چهارتایی سه تایی» یا « سه تایی چهارتایی» برش می زنیم تا نظمی به دست آید. اگر نظمی به دست نیامد بیت وزن ناهمسان دارد.

مرحله ۵: وزن واژه ← برای هر یک از پایه‌های آوایی همتراز آن را از جدول زیر می نویسیم.

پایه های آوایی شعر فارسی

مرحله ۶: نام‌گذاری وزن (بحر) ← برای وزن واژه‌های به دست آمده نامی برمی گزینیم؛

مفاعیلن: هَزَج، فاعِلاتُن: رَمَل، مستفعلن: رَجَز و فَعولُن: مُتقارب.

گونه های وزن در زبان پارسی

همسان تک‌پایه‌ای

ای ساربان، آهسته ران، کآرام جانم می‌رود / وان دل که با خود داشتم، با دلستانم می‌رود (سعدی)

مرحله ۱: خط عروضی ← ای سارِبان، آهِستِ ران، کارامِ جانَم می‌رَوَد / وان دِل کِ با خُد داشتَم، با دِلستانَم می‌رَوَد.

مرحله ۲: برش هجایی ←

اِی سا رِ بان	آ هِس تِ ران	کا را مِ جا	نَم می رَ وَد
وان دِل کِ با	خُد دا ش تَم	با دِل سِ تا	نَم می رَ وَد

مرحله ۳: نشانه‌ هجایی ← 

اِی سا رِ بان	آ هِس تِ ران	کا را مِ جا	نَم می رَ وَد
وان دِل کِ با	خُد دا ش تَم	با دِل سِ تا	نَم می رَ وَد
–  –  U  –	–  –  U  –	–  –  U  –	–  –  U  –

مرحله ۴: برش آوایی ←  

اِی سا رِ بان	آ هِس تِ ران	کا را مِ جا	نَم می رَ وَد
وان دِل کِ با	خُد دا ش تَم	با دِل سِ تا	نَم می رَ وَد
–  –  U  –	–  –  U  –	–  –  U  –	–  –  U  –

مرحله ۵: وزن واژه ←

اِی سا رِ بان	آ هِس تِ ران	کا را مِ جا	نَم می رَ وَد
وان دِل کِ با	خُد دا ش تَم	با دِل سِ تا	نَم می رَ وَد
–  –  U  –	–  –  U  –	–  –  U  –	–  –  U  –
مُستَفعِلُن	مُستَفعِلُن	مُستَفعِلُن	مُستَفعِلُن

مرحله ۶: نام‌گذاری وزن (بحر)

اِی سا رِ بان	آ هِس تِ ران	کا را مِ جا	نَم می رَ وَد
وان دِل کِ با	خُد دا ش تَم	با دِل سِ تا	نَم می رَ وَد
–  –  U  –	–  –  U  –	–  –  U  –	–  –  U  –
مُستَفعِلُن	مُستَفعِلُن	مُستَفعِلُن	مُستَفعِلُن
نام بحر: رجز مثمن سالم (همسان)

همسان دولختی

ای باد بامدادی، خوش می‌روی به شادی / پیوند روح کردی، پیغام دوست دادی (سعدی)

مرحله ۱: خط عروضی ← ای بادِ بامدادی، خُش می‌رَوی بِ شادی / پِیوَندِ روح کَردی، پِیغامِ دوست دادی.

مرحله ۲: برش هجایی ←

ای  با  دِ	با  م  دا  دی	خُش می  رَ	وی  بِ  شا  دی
پِی وَن  دِ	رو ح  کَر دی	پِی غا  مِ	دو  ست  دا  دی

مرحله ۳: نشانه‌ هجایی ← 

ای  با  دِ	با  م  دا  دی	خُش می  رَ	وی  بِ  شا  دی
پِی وَن  دِ	رو ح  کَر دی	پِی غا  مِ	دو  ست  دا  دی
–  –  U	–  U  –  –	–  –  U	–  U  –  –

مرحله ۴: برش آوایی ←  

ای  با  دِ	با  م  دا  دی	خُش می  رَ	وی  بِ  شا  دی
پِی وَن  دِ	رو ح  کَر دی	پِی غا  مِ	دو  ست  دا  دی
–  –  U	–  U  –  –	–  –  U	–  U  –  –

مرحله ۵: وزن واژه ←

ای  با  دِ	با  م  دا  دی	خُش می  رَ	وی  بِ  شا  دی
پِی وَن  دِ	رو ح  کَر دی	پِی غا  مِ	دو  ست  دا  دی
–  –  U	–  U  –  –	–  –  U	–  U  –  –
مَفعولُ	فاعِلاتُن	مَفعولُ	فاعِلاتُن

مرحله ۶: نام‌گذاری وزن (بحر)

ای  با  دِ	با  م  دا  دی	خُش می  رَ	وی  بِ  شا  دی
پِی وَن  دِ	رو ح  کَر دی	پِی غا  مِ	دو  ست  دا  دی
–  –  U	–  U  –  –	–  –  U	–  U  –  –
مَفعولُ	فاعِلاتُن	مَفعولُ	فاعِلاتُن
(همسان دولختی)

این وزن را می توان به شکل «مستفعلن فعولن // مستفعلن فعولن» نیز برش زد.

ناهمسان

به حُسن خُلق و وفا کس به یار ما نرسد / تو را در این سخن انکار کار ما نرسد (حافظ)

مرحله ۱: خط عروضی ← بِ حُسنِ خُلقُ وَفا کَس بِ یارِ ما نَرِسَد / تُ را دَرین سُخَنِنکارِ کارِ ما نَرِسَد.

مرحله ۲: برش هجایی ←

بِ  حُس  نِ  خُل	قُ  وَ  فا  کَس	بِ  یا  رِ  ما	نَ رِ  سَد
تُ  را  دَ  رین	سُ  خَ  نِن  کا	رِ  کا  رِ  ما	نَ رِ  سَد

مرحله ۳: نشانه‌ هجایی ← 

بِ  حُس  نِ  خُل	قُ  وَ  فا  کَس	بِ  یا  رِ  ما	نَ رِ  سَد
تُ  را  دَ  رین	سُ  خَ  نِن  کا	رِ  کا  رِ  ما	نَ رِ  سَد
U –  U –	U U  –  –	U –  U –	U U  –

مرحله ۴: برش آوایی ←  

بِ  حُس  نِ  خُل	قُ  وَ  فا  کَس	بِ  یا  رِ  ما	نَ رِ  سَد
تُ  را  دَ  رین	سُ  خَ  نِن  کا	رِ  کا  رِ  ما	نَ رِ  سَد
U –  U –	U U  –  –	U –  U –	U U  –

مرحله ۵: وزن واژه ←

بِ  حُس  نِ  خُل	قُ  وَ  فا  کَس	بِ  یا  رِ  ما	نَ رِ  سَد
تُ  را  دَ  رین	سُ  خَ  نِن  کا	رِ  کا  رِ  ما	نَ رِ  سَد
U –  U –	U U  –  –	U –  U –	U U  –
مَفاعِلُن	فَعِلاتُن	مَفاعِلُن	فَعِلُن

مرحله ۶: نام‌گذاری وزن (بحر)

بِ  حُس  نِ  خُل	قُ  وَ  فا  کَس	بِ  یا  رِ  ما	نَ رِ  سَد
تُ  را  دَ  رین	سُ  خَ  نِن  کا	رِ  کا  رِ  ما	نَ رِ  سَد
U –  U –	U U  –  –	U –  U –	U U  –
مَفاعِلُن	فَعِلاتُن	مَفاعِلُن	فَعِلاتُن
(ناهمسان)

شعر فارسی یکی از پروزنترین ها در جهان است. در زیر نام دستگاه های پارسی را می آوریم.

۱- بسیط

۲- جدید

۳- خفیف

۴- رجز

۵- رمل

۶- سریع

۷- طویل

۸- قریب

۹- کامل

۱۱- متقارب

۱۲- مجتث

۱۳- مدید

۱۴- مشاکل

۱۵- مضارع

۱۶- مقتضب

۱۷- منسرح

۱۸- وافر

۱۹- هزج

اختیارات زبانی در شعر پارسی

اختیارات وزنی

وزن های پرکاربرد فارسی

وزنهای پرکاربرد فارسی بر پایه کتابهای قدیمی آموزش و پرورش