الدرس الخامس: یا إلهی

رَبِّ اجْعَلْنی مُقیمَ الصَّلاهِ وَ مِنْ ذُرّیتی رَبَّنا وَ تَقَبَّلْ دُعاءِ.

پروردگارا، مرا و فرزندانم را برپادارنده نماز قرار بده؛ پروردگارا دعایم را بپذیر.

الدرس الخامس: یا إلهی۱

۱- یا إلٰهی، یا إلٰهی / یا مُجیبَ الدَّعَواتِ

ای خدای من، ای خدای من، ای پاسخ دهنده [برآورنده] به دعاها

۲- اِجْعَلِ الْیوْمَ سَعیداً / وَ کَثیرَ الْبَرَکاتِ

امروز را خوش اقبال و پر برکت بگردان [قرار بده].

۳- وَ امْلأ الصَّدْرَ انْشِراحاً / وَ فَمی باِلْبَسَماتِ

و سینه ام را از شادمانی و دهانم را از لبخند[ها] پر کن.

۴- وَ أعنّی فی دُروسی / وَ أَداءِ الواجِباتِ

و مرا در درس‌هایم و انجام تکالیف یاری کن.

۵- وَ أَنِرْ عَقْلی وَ قَلْبی / بِالْعُلومِ النّافِعاتِ

و خردم و دلم را با دانشهای سودمند روشن کن [نورانی کن].

۶- وَ اجْعَلِ التَّوْفیقَ حَظّی / وَ نَصیبی فی الْحَیاهِ

و موفقیت را بختم و بهره ام در زندگی قرار بده.

۷- وَ امْلَأ الدُّنیا سَلاماً / شامِلاً کُلَّ الْجِهاتِ

و گیتی را از آشتی فراگیر در همه جهت‌ها پر کن.

۸- وَ احْمِنی وَ احْمِ بلِادی / مِنْ شُرورِ الحادِثاتِ

و من و کشورم را (سرزمینم را) از پیشامدهای ناگوار نگه دار.

حَوْلَ النَّصِّ

۱- اَلنَّجاحُ فِی امْتِحاناتِ آخِرِ السَّنَهِ. (کامیابی در آزمون پایان سال.) ×

۲- اَلسَّعادَهُ وَ کَثْرَهُ الْبَرَکاتِ. (خوشبختی و پربرکتی.) √

۳- شِراءُ بَیتٍ جَدیدٍ وَ کَبیرٍ. (خرید خانه نو و بزرگ.) ×

۴- إنارَهُ الْقَلْبِ وَ الْعَقْلِ. (روشن کردن دل و خرد.) √

۵- اَلْإعانَهُ فِی الدُّروسِ. (یاری کردن در درس‌ها.) √

۶- اِنْشِراحُ الصَّدْرِ. (فراخی سینه.) √

۷- شِفاءُ الْمَرْضیٰ. (درمان بیماران.) ×

۸- کَثْرَهُ الْأَموالِ. (دارایی بسیار.) ×

۹- طولُ الْعُمرِ. (درازی عمر.) ×

اِعلَموا (بدانید.)

أسْلوبُ الندِّاءِ

به دو جمله فارسی زیر دقّت کنید.

سعدیا مرد نکونام نمیرد هرگز.

ای ساربان آهسته ران، کارامِ جانم می‌رود.

سعدی و ساربان در دو جمله بالا «منادا» نامیده می‌شوند. منادا در لغت یعنی «صدا زده شده.»

■ اکنون به جملات عربی زیر دقّت کنید.

■ حرف ندا در جملات بالا کدام است؟ مهم ترین حرف ندا در زبان عربی «یا» است.

■ کلمات قرمز رنگ در جملات بالا «منادا» نامیده می‌شوند.

■ گاهی حرف ندا حذف می‌شود و این را از مفهوم و قرائن عبارت یا متن می‌توان فهمید؛ مانند «رَبنَّا» در این آیه که در اصل «یا رَبنَّا» بوده است:                                      ﴿رَبَّنا آتِنا فِی الدُّنیا حَسَنَهً﴾ (پروردگارا، در گیتی به ما نیکی بده.)

■ به دو جمله زیر توجّه کنید.

یا أیّهَا الأولادُ المُؤَدَّبونَ، حافِظوا عَلَی نِظافَهِ الطَّبیعَهِ. (ای پسران با ادب، پاکیزگی طبیعت را حفظ کنید.)                 

یا أَیّتُهَا البَناتُ المُؤَدَّباتُ، حافِظنَ عَلَی نِظافَهِ الطَّبیعَهِ. (ای دختران با ادب، پاکیزگی طبیعت را حفظ کنید.)

چرا در جمله نخست بعد از حرف ندای «یا» کلمه «أَیّهَا» و در جمله دوم «أَیّتُهَا» به کار رفته است؟ – اگر منادا دارای ال بود حتما باید «أیّهَا» و «أَیّتُهَا» با بیاید.

أیّهَا برای مذکّر و أَیّتُهَا برای مؤنّث است.

■ در«یا أَیّهَا الْأوَلاد» و «یا أیّتُّهاَ البْنَاتُ»، یا «حرف ندا» و«أیّهَا الْأوَلاد» و«أَیّتُهَا البْنَاتُ» گروه منادایی هستند.

در این حالت «أیّهَا» و« أَیّتُهَا» ترجمه نمی‌شوند.

■ حرف ندای «یا» بر سرِ اسم بدون اَل می‌آید؛ مثال: یا وَلدُ، یا بنتُ؛ امّا اگر منادا «ال» داشته باشد، با «أیّهَا» و «أَیّتُهَا» به کار می‌رود؛ مثال:

أیّهَا الْوَلد، أَیّتُهَا البْنِتُ (یا أیّهَا الولدُ، یا أَیّتُهَا البنتُ)

■ لفظ جلاله «اللّه» به دو صورت منادا واقع می‌شود: (یا اَللّهُ) و (اَللّهُمَّ) و هیچ فرقی با هم ندارند.

■ گاهی در منادا ضمیر «ی» حذف می‌شود؛ مانند: یا رَبِّ (رَبِّ) = یا رَبّی یا قوْمِ = یا قوَمی

اِختَبِر نَفسَکَ. تَرجِمِ الجُمَلَ التّالیهَ؛ ثُمَّ عَیِّنْ المُنادَی. (خودت را بیازما. جمله‌های زیر را به فارسی برگردان؛ سپس منادا را شناسایی کن.)

۱- ﴿ قُل یا أیّهَا الکافِرونَ لا أعبُدُ ما تَعبُدونَ وَ لا أنتُم عابِدونَ ما أعبُدُ﴾ (بگو ای بی دینان، آنچه را شما می‌پرستید نمی‌پرستم و شمایان پرستنده آنچه را من می‌پرستم نیستید.) / گروه منادایی: أیهَا الکافِرونَ

۲- ﴿رَبِّ اجعَلنی مُقیمَ الصَّلاهِ وَ مِن ذُرِّیتی رَبَّنا وَ تَقَبَّل دُعاءِ﴾(پروردگارا، من را برپادارنده نماز قرار بده و از دودمانم؛ پروردگارا؛ دعای من را بپذیر.) / منادا: رَبَّ؛ رَبَّنا

۳- ﴿یا أیّهَا الإنسانُ ما غَرَّکَ بِرَبِّکَ الکَریمِ﴾(ای انسان، چه چیزی تو را نسبت به پروردگار بخشنده ات خودبین کرد.) / گروه منادایی: أیّهَا الإنسانُ

۴- ﴿رَبَّنا إنَّنا سَمِعنا مُنادیاً ینادی لِلإیمانِ﴾(پروردگارا، ما [آوای] ندا دهنده ای را که به ایمان فرامی‌خواند، شنیدیم.) / منادا: رَبَّ

۵- ﴿یا داوُدُ إنّا جَعَلناکَ خَلیفَهً فِی الأرضِ﴾(ای داوود، همانا ما تو را در زمین جانشین [خود] گردانیدیم (قرار دادیم).) / منادا: داوُدُ

۶- اللّهُمَّ إنّی أسألُکَ بِاسمِکَ یا اللهُ یا رَحمانُ یا خَیرَ الغافِرینَ یا ساتِرَ کُلِّ مَعیوبٍ یا غَفّارَ الذُّنوبِ یا مَن سَتَرَ القَبیحَ یا أحسَنَ الخالِقینَ. (خدایا همانا از تو درخواست می‌کنم به نامت، ای خدا، ای بخشنده، ای بهترین آمرزندگان، ای پوشاننده هر عیب، ای آمرزنده گناهان، ای کسی که زشت را می‌پوشاند، ای بهترین آفریننده.)

منادا: اللّهُمَّ، اللهُ، رَحمانُ، خَیرَ، ساتِرَ، غَفّارَ، مَن، أحسَنَ

اَلذُّرّیه: فرزندان، دودمان ۲- دُعاءِ: دعایم (دُعاء + ی) ۳- غَرَّ: فریب داد