آموزه دهم: سبک شناسی دوره معاصر و انقلاب اسلامی

گیفت گل

سبک شناسی ادبیات معاصر تا انقلاب اسلامی

طبیعت

الف) شعر

◙ سطح زبانی

با توجه به شرایطی که به وجود آمد و حوادثی که بر جامعه و ادبیات مؤثر واقع شد، در سطح زبانی شعر معاصر این موارد قابل بررسی هستند:

لغات و ترکیبات امروزی و جدید وارد شعر شده است؛

دست شاعر برای استفاده از همه واژه‌ها باز است؛

سادگی و روانی زبان شعر و جمله بندی‌های ساده در شعر معاصر کاملاً چشمگیر است.

قلمرو زبانی

◙ سطح ادبی

از آنجا که شعر نو نیمایی رواج یافته و سنت شکنی‌ها در قالب شعر و موسیقی و قافیه مقبول طبع بسیاری قرار گرفته است، تغییر در قالبهای شعری مشهود است و واحد شعر بیشتر بند است نه بیت؛

آرایه‌های بیانی و بدیعی به صورت طبیعی وارد شعر می‌شود؛

علاوه بر قالبهای سنتی، قالب نیمایی و سپید پرکاربرد است؛

قالبهای سنتی: وزن عروضی دارد؛ جای قافیه‌ها مشخص است و طول مصراع‌ها ثابت؛ مانند شعرهای حافظ و سعدی.

قالب نیمایی: وزن عروضی دارد؛ امّا جای قافیه‌ها مشخص نیست و طول مصراع‌ها کوتاه و بلند می‌شود؛ مانند شعرهای اخوان ثالث، فروغ فرخ‌زاد و سهراب سپهری.

سپید: هر چند آهنگین است؛ امّا وزن عروضی ندارد و جای قافیه‌ها در آن مشخص نیست و طول مصراع‌ها کوتاه و بلند می‌شود؛ مانند برخی شعرهای احمد شاملو.

موج نو: نه قافیه دارد و نه وزن عروضی و فرق آن با نثر در تخیل شعری است. موج نو به پیچیدگی معروف است. مانند برخی اشعار احمدرضا احمدی.

در سطح ادبی شعر دوره معاصر علاوه بر قالب های سنتی و سپید کدام قالب پر کاربرد است؟ قالب نیمایی«نهایی، دی ۹۷»

در اشعار نو تساوی طولی مصراع‌ها رعایت نمی‌شود و مصراع‌ها از نظر تعداد پایه‌های آوایی هم‌اندازه نیستند؛

ابهام در شعر معاصر پسندیده است و معنی گریزی، از ویژگی‌های شعر این دوره است؛

صور خیال، جدید و نو هستند و تکرار تصاویر شاعران دوره‌های قبل نیستند؛

گرایش به نماد در تصاویر شعری بیشتر می‌شود؛

انتخاب وزن، متناسب با لحن طبیعی گفتار و زبان شعر است.

◙ سطح فکری

تغییرات فضای سیاسی و اجتماعی جامعه و تحولاتی که در ایران به وقوع پیوسته بود، در حوزه فکری شعر معاصر مسائل تازه‌‌ای را به وجود آوردند که مهم ترین آنها عبارت اند از:

معشوق در ادبیات معاصر مانند دوره‌های آغازین شعر فارسی زمینی است؛

مخاطب شعر عامه مردم، هستند؛

تفکر شاعر بیشتر زمینی و پیرامون امور دنیوی است؛

موضوع شعر محدود نیست و بسیار تنوع دارد و شاعر برای انتخاب موضوع آزاد است؛

مفاهیم خصوصی، سیاسی و اجتماعی بسیار مورد توجه شاعران قرار گرفته اند؛

گیفت دختر با فنجان

لحن شاعر صمیمانه و متواضعانه است؛

مدح و ذمّ و هجو در شعر این دوره بسیار کم است.                                                     

دو مورد از مضامین فکری نثر دوره انقلاب اسلامی را بنویسی. موارد بالا«نهایی، دی ۹۷»

مدح و ذمّ و هجو در شعر دوره معاصر تا انقلاب اسلامی بسیار …. ( زیاد – کم ) است.

علوم ۳ بیسترس سعید جعفری
سعید جعفری

ب) نثر

◙ سطح زبانی

در نثر این دوره، شماری از واژه‌های اروپایی به زبان فارسی راه یافته اند؛

از واژه‌های عربی نسبت به گذشته کاسته شده است؛

بسیاری از واژه‌ها، کنایات و اصطلاحات عامیانه وارد نثر داستانی این دوره شده اند؛

نثر داستانی در این دوره به شدت تحت تأثیر گفتار و محاوره اقشار اجتماعی ایران است؛

بسیاری از افعال حذف می‌شوند و ساختار نحوی جمله‌ها به هم می‌ریزد و کوتاهی جملات و فعلها در کلام فراوان دیده می‌شود.

در این دوره گونه‌های نثر فنی و مصنوع جایگاهی ندارند؛

انواع نثر
نثر ساده یا مرسل نثر فنی نثر موزون نثر مصنوع

توصیف پدیده‌ها و شخصیت‌ها در نثر این دوره عینی، کوتاه، بیرونی و مشخص است؛

قالبها و ساختار داستانی متنوع و گوناگون است؛ سفرنامه، خاطره، داستان کوتاه و بلند، نثر تحقیقی و دانشگاهی، رمان، نمایشنامه و … مورد توجه نویسندگان معاصر قرار گرفته است؛

در نثر این دوره سبکهای متفاوتی در داستان نویسی وجود دارد؛ برای نمونه بر اساس نام نویسنده: سبک جمالزاده، سبک آل احمد، سبک هدایت و سبک دولت آبادی.

◙ سطح فکری

نثر داستانی این دوره تنوع مضمون دارد؛ مانند داستانهای اقلیمی، شهری، کودکانه، زنانه و… ؛

رمانهای تاریخی، سیاسی، علمی، فلسفی و … نگاشته می‌شوند؛

اساطیر یونانی، رومی، هندی و عبری رد پای آشکاری در داستان‌نویسی معاصر دارند؛

مکتب‌های فلسفی و ادبی قرن نوزدهم و بیستم اروپا مانند رمانتیسم در ادبیات داستانی این دوره حضوری آشکار و تأثیرگذار دارند؛

از موضوعات عمدۀ داستان در این دوره می‌توان به عشق، انسان، ستیز با خرافات، آموزش و پرورش، نفت، مسائل زنان، روشن فکری، سرمایه داری، کارگری، سیاست، استبداد، انقلاب، جنگ و دهها موضوع دیگر اشاره کرد.

همه گزینه ها سطح فکری نثر ادبیات معاصر تا انقلاب اسلامی را نشان می‌دهد به جز گزینه ……..

الف) نثر این دوره تنوع مضمونی دارد.                                                ب) طنز سیاسی-اجتماعی در نثر این دوره چشم نواز است.

ج) مکتب های فلسفی و ادبی قرن نوزده و بیستم اروپا در ادبیات داستانی این دوره حضوری آشکار و تأثیرگذار دارند.

د) رمان های تاریخی، سیاسی، علمی، فلسفی و ……… نگاشته می‌شوند.

سعید جعفری
سعید جعفرری دبیر فارسی، عربی و انگلیسی
سعید جعفری
سعید جعفرری دبیر فارسی، عربی و انگلیسی
پیمایش به بالا