سبک شناسی ادبیات معاصر تا انقلاب اسلامی
الف) شعر
◙ سطح زبانی
با توجه به شرایطی که به وجود آمد و حوادثی که بر جامعه و ادبیات مؤثر واقع شد، در سطح زبانی شعر معاصر این موارد قابل بررسی هستند:
◙ لغات و ترکیبات امروزی و جدید وارد شعر شده است؛
◙ دست شاعر برای استفاده از همه واژه‌ها باز است؛
◙ سادگی و روانی زبان شعر و جمله بندی‌های ساده در شعر معاصر کاملاً چشمگیر است.
◙ سطح ادبی
از آنجا که شعر نو نیمایی رواج یافته و سنت شکنی‌ها در قالب شعر و موسیقی و قافیه مقبول طبع بسیاری قرار گرفته است، تغییر در قالبهای شعری مشهود است و واحد شعر بیشتر بند است نه بیت؛
◙ آرایه‌های بیانی و بدیعی به صورت طبیعی وارد شعر می‌شود؛
◙ علاوه بر قالبهای سنتی، قالب نیمایی و سپید پرکاربرد است؛
● قالبهای سنتی: وزن عروضی دارد؛ جای قافیه‌ها مشخص است و طول مصراع‌ها ثابت؛ مانند شعرهای حافظ و سعدی.
● قالب نیمایی: وزن عروضی دارد؛ امّا جای قافیه‌ها مشخص نیست و طول مصراع‌ها کوتاه و بلند می‌شود؛ مانند شعرهای اخوان ثالث، فروغ فرخ‌زاد و سهراب سپهری.
● سپید: هر چند آهنگین است؛ امّا وزن عروضی ندارد و جای قافیه‌ها در آن مشخص نیست و طول مصراع‌ها کوتاه و بلند می‌شود؛ مانند برخی شعرهای احمد شاملو.
● موج نو: نه قافیه دارد و نه وزن عروضی و فرق آن با نثر در تخیل شعری است. موج نو به پیچیدگی معروف است. مانند برخی اشعار احمدرضا احمدی.
■ در سطح ادبی شعر دوره معاصر علاوه بر قالب های سنتی و سپید کدام قالب پر کاربرد است؟ – قالب نیمایی«نهایی، دی ۹۷»
◙ در اشعار نو تساوی طولی مصراع‌ها رعایت نمی‌شود و مصراع‌ها از نظر تعداد پایه‌های آوایی هم‌اندازه نیستند؛
◙ ابهام در شعر معاصر پسندیده است و معنی گریزی، از ویژگی‌های شعر این دوره است؛
◙ صور خیال، جدید و نو هستند و تکرار تصاویر شاعران دوره‌های قبل نیستند؛
◙ گرایش به نماد در تصاویر شعری بیشتر می‌شود؛
◙ انتخاب وزن، متناسب با لحن طبیعی گفتار و زبان شعر است.
صور خیال: صورت‌های خیال
◙ سطح فکری
تغییرات فضای سیاسی و اجتماعی جامعه و تحولاتی که در ایران به وقوع پیوسته بود، در حوزه فکری شعر معاصر مسائل تازه‌‌ای را به وجود آوردند که مهم ترین آنها عبارت اند از:
◙ معشوق در ادبیات معاصر مانند دوره‌های آغازین شعر فارسی زمینی است؛
◙ مخاطب شعر عامه مردم، هستند؛
◙ تفکر شاعر بیشتر زمینی و پیرامون امور دنیوی است؛
◙ موضوع شعر محدود نیست و بسیار تنوع دارد و شاعر برای انتخاب موضوع آزاد است؛
◙ مفاهیم خصوصی، سیاسی و اجتماعی بسیار مورد توجه شاعران قرار گرفته اند؛
◙ لحن شاعر صمیمانه و متواضعانه است؛
◙ مدح و ذمّ و هجو در شعر این دوره بسیار کم است.
مدح: ستایش / ذمّ: نکوهش / هجو: بدگویی
■ دو مورد از مضامین فکری نثر دوره انقلاب اسلامی را بنویسی. – موارد بالا«نهایی، دی ۹۷»
■ مدح و ذمّ و هجو در شعر دوره معاصر تا انقلاب اسلامی بسیار …. ( زیاد – کم ) است.
ب) نثر
◙ سطح زبانی
◙ در نثر این دوره، شماری از واژه‌های اروپایی به زبان فارسی راه یافته اند؛
◙ از واژه‌های عربی نسبت به گذشته کاسته شده است؛
◙ بسیاری از واژه‌ها، کنایات و اصطلاحات عامیانه وارد نثر داستانی این دوره شده اند؛
◙ نثر داستانی در این دوره به شدت تحت تأثیر گفتار و محاوره اقشار اجتماعی ایران است؛
◙ بسیاری از افعال حذف می‌شوند و ساختار نحوی جمله‌ها به هم می‌ریزد و کوتاهی جملات و فعلها در کلام فراوان دیده می‌شود.
◙ سطح ادبی
◙ در این دوره گونه‌های نثر فنی و مصنوع جایگاهی ندارند؛
◙ توصیف پدیده‌ها و شخصیت‌ها در نثر این دوره عینی، کوتاه، بیرونی و مشخص است؛
◙ قالبها و ساختار داستانی متنوع و گوناگون است؛ سفرنامه، خاطره، داستان کوتاه و بلند، نثر تحقیقی و دانشگاهی، رمان، نمایشنامه و … مورد توجه نویسندگان معاصر قرار گرفته است؛
◙ در نثر این دوره سبکهای متفاوتی در داستان نویسی وجود دارد؛ برای نمونه بر اساس نام نویسنده: سبک جمالزاده، سبک آل احمد، سبک هدایت و سبک دولت آبادی.
◙ سطح فکری
◙ نثر داستانی این دوره تنوع مضمون دارد؛ مانند داستانهای اقلیمی، شهری، کودکانه، زنانه و… ؛
◙ رمانهای تاریخی، سیاسی، علمی، فلسفی و … نگاشته می‌شوند؛
◙ اساطیر یونانی، رومی، هندی و عبری رد پای آشکاری در داستان‌نویسی معاصر دارند؛
◙ مکتب‌های فلسفی و ادبی قرن نوزدهم و بیستم اروپا مانند رمانتیسم در ادبیات داستانی این دوره حضوری آشکار و تأثیرگذار دارند؛
◙ از موضوعات عمدۀ داستان در این دوره می‌توان به عشق، انسان، ستیز با خرافات، آموزش و پرورش، نفت، مسائل زنان، روشن فکری، سرمایه داری، کارگری، سیاست، استبداد، انقلاب، جنگ و دهها موضوع دیگر اشاره کرد.
■ همه گزینه ها سطح فکری نثر ادبیات معاصر تا انقلاب اسلامی را نشان می‌دهد به جز گزینه ……..
الف) نثر این دوره تنوع مضمونی دارد. ب) طنز سیاسی-اجتماعی در نثر این دوره چشم نواز است.
ج) مکتب های فلسفی و ادبی قرن نوزده و بیستم اروپا در ادبیات داستانی این دوره حضوری آشکار و تأثیرگذار دارند.
د) رمان های تاریخی، سیاسی، علمی، فلسفی و ……… نگاشته می‌شوند.
***
