آوردن دو یا چند واژه در یک بیت یا عبارت است که وابسته به یک مجموعه باشند. به این آرایه تناسب و همبستگی نیز می‌گویند؛ مانند: ابر و باد و مه و خورشید و فلک در کارند / تا تو نانی به کف آری و به غفلت نخوری
☼ ابر و باد و مه و خورشید و فلک همگی پدیده‌های طبیعی اند.
خودآزمایی
- در کدام بیت آرایه « مراعات نظیر » بیشتر به کار برده شده است؟
الف) تو قــــــد بینــــــی و مــــجنون جلـــــوه ناز تو چشـــــم و او نگـــــــاه ناوک انـــداز
ب) گر چــــــین سر زلف تو مشاطــــه گشــــــاید عطار به یک جو نخـرد نافه ی چین را
پ) شب است و شاهد و شمع و شراب و شیرینی غنیمت است چنین شب که دوستان بینی
ت) از خطــــر خیزد خطر زیراکه سود ده چهل بر نبندد گر بترسد از خطـــر بازارگان
- در همه بیتها به جز بیت … آرایه « مراعات نظیر » به کار رفته است.
الف) ابر و باد و مه و خورشید و فلک در کارند تا تو نانی به کف آری و به غفلت نخوری
ب) آن پریشانی شبهــــــــــای دراز و غم دل همـه در سایه گیســــــوی نگار آخر شد
پ) طریقی فــــــــرا پیش گــــیر و رهـــــــی هـــمی‌رو کـــــه از قــید هسـتی رهــی
ت) تو قد بینــــــی و مـــــــجنون جلـــــوه ناز تو چشـــــم و او نگــــــاه ناوک انــداز
- در کدام بیت، آرایۀ « کنایه، حس آمیزی و مراعات نظیر» وجود دارد؟
۱) دل چاشنی گرفت از آن خنده‌های شور / آری نمک، لذیذ نماید کباب را
۲) گلزار خود ز سبزۀ بیگانه پاک کن / آن گاه در ملامت مردم زبان برآر
۳) زاهد چرا شکست دل من به سنگ طعن / آیینۀ خدای نما را چرا شکست
۴) آن چه اول غرق گردد کشتی امّید است / گر سراب ناامیدی را فلک دریا کند
- در کدام بیت آرایه « مراعات نظیر » می‌یابید؟
الف) هر خسی از رنــگ گفتاری بدین ره کی رسـد درد بــاید پــرده ســوز و مــرد بـاید گــام زن
ب) درنــــــیابد حـــــــــــــــال پخــــــــته هـیچ خــام پــــس ســــخن کـــــــــوتاه باید والســـــــــلام
پ) هزار ســـختی اگر بـــر مــــن آید آسـان اســت کـــه دوســـتی و ارادت هزار چنـــــدان است
ت) چرخ گردون این رسن را می‌رساند تا بـه چاه گر همی صحرات باید چنگ درزن در رسن
